Praca składa się z sześciu rozdziałów. W rozdziale pierwszym opisuję genezę dyskusji na temat miejsca chłopów w strukturze społecznej i warunków, na jakich miała się odbywać praca nad podniesieniem ich świadomości cywilizacyjnej, społecznej, kulturowej i narodowej. Rozdziały II, III, IV poświęcam prezentacji poglądów ziemian, Kościoła katolickiego oraz środowiska skupionego wokół "Roli" na oświatę ludową i czytelnictwo. W rozdziale V prezentuję stanowisko pozytywistów, natomiast rozdział VI jest poświęcony analizie poglądów reprezentowanych przez obóz narodowy....
Middle Palaeolithic leafpoint industries are widely spread in Central Europe. Leafpoints became a kind of “index fossils” for MP/UP transitional industries. For last 50 years many researches were done on the oldest leafpoint horizons (MIS 5d-3). As a result few dozens of sites can be recently ascribed as early leafpoint industries spread all over the Eastern, Central and Southern Europe. The aim of the project was to check if there are any significant differences between leafpoints and between leafpoints and other bifacial tools among all earliest leafpoint collections. In total 41 collections of leafpoints from 8 countries were analyzed by a scar pattern analysis in order to reconstruct the chaîne opératoire. The results show that the analysed artifacts are not coherent from the perspective of the technology. On most of tools under the scrutiny one may find a few separate techno-functional units which were treated in different ways in the course of knapping and correcting. The tools have a long straight cutting edge and a long straight distal posterior edge converging with the cutting edge at the tip. One can see that removals performed from different directions had different purposes whilst the cutting edge was only of practical use and any further corrections were aimed at its repair. The edge of the distal posterior part can be perceived as being of technical use. The objective of its repair was to thin the cutting edge near the tip, correct its thickness and the tip itself. Although both edges converge symmetrically at the tip they had a totally different function in a tool. Throughout the course of repairs the knappers aimed at keeping a long, straight and sharp cutting edge. The entire process of production and rejuvenation was subjected to this aim. It is especially visible in all the parts where some elements of the tools were resigned from on behalf of others. The knapping might have sometimes resulted in creating a symmetrical tool with an expose tip set in the tool’s axis but those tools were not made to be symmetrical. Their symmetry is a side effect in the process. One cannot observe any trials of making the tool more symmetrical. Those tools can be called bifacial knives. Among the analysed collection there were only few pieces which are symmetrical and were aimed to be such. Their shaping took place in separate stages and all other steps considered the aimed shape. The most important elements of those tools were the two symmetrical edges converging at the tip. The sole exposure of the tip was genuinely of much importance, still the tip was not necessarily sharp. What was more important was to set it in the axis. Only such tools from the technological point of view can be called leafpoints. On the basis of the analyses the author presents a technological definition of the leafpoint as a tools which is symmetrical and was made to be such, the tool which has two symmetrical edges converging at the tip; both edges were treated in the same way in the course of knapping.... Zespoły z ostrzami liściowatymi w Środkowopaleolityczne zespoły z ostrzami liściowatymi są szeroko rozprzestrzenione w całej Europie Środkowej. Ostrza liściowate stały się „skamieniałościami przewodnimi” dla okresu przejścia między środkowym i górnym paleolitem. Przez ostatnie 50 lat prowadzono intensywne badania nad najstarszymi zespołami z ostrzami liściowatymi (MIS 5d-3). W rezultacie odkryto kilkadziesiąt stanowisk na terenie całej Środkowej i Południowej Europy, które określa się jako zespoły z najstarszymi ostrzami liściowatymi. Celem projektu było sprawdzenie, czy istnieją różnice w technologii produkcji ostrzy liściowatych oraz innych narzędzi bifacjalnych pomiędzy tymi zespołami. W sumie analizie poddano narzędzia bifacjalne z 41 stanowisk pochodzących z 8 krajów. Przy wykorzystaniu analizy reliefu negatywowego zrekonstruowano chaîne opératoire narzędzi. Wyniki analiz pokazują, że zabytki określane wspólnym mianem ostrzy liściowatych reprezentują kilka odrębnych zamysłów technologicznych i nie stanowią spójnej grupy narzędzi. Na większości ze zanalizowanych narzędzi można wyróżnić kilka stref techno-funkcjonalnych, które poddawane były innej obróbce i traktowane były odmiennie podczas całego łańcucha operacji. Zabytki z tej grupy mają jedną prostą krawędź tnąca i zbieżną z nią na wierzchołku krawędź półtylca. Na krawędzi półtylca widoczne są liczne zabiegi technologiczne, zaś odbicia wyprowadzone na krawędzi tnącej mają jedynie na celu jej zaostrzenie i wyprostowanie profilu. Krawędź półtylca należy traktować jako krawędź technologiczną i wyprowadzane na nią w trakcie naprawy odbicia miały na celu naprawę krawędzi tnącej. W trakcie produkcji i napraw celem twórcy narzędzia było stworzenie i utrzymanie maksymalnie długiej i ostrej krawędzi tnącej, co jest szczególnie widoczne wówczas, gdy twórca musiał zrezygnować z niektórych parametrów na rzecz zachowania tych najważniejszych. Mimo, iż w trakcie napraw narzędzie mogło stać się symetryczne, to symetria ta nie była celem produkcji a jedynie jej efektem ubocznym i na narzędziach nie widać prób jej utrzymania. Ten zamysł narzędziowy można ogólnie określić mianem noża tylcowego. Pośród analizowanych zabytków były jednak i takie narzędzia, w których symetria była celem produkcji. W tej grupie narzędzi formowanie kształtu przebiegało na odrębnych, przewidzianym tylko do tego celu, etapie obróbki. Do najważniejszych elementów tych narzędzi należą dwie, jednakowo traktowane w procesie produkcji i zbieżne przy wierzchołku krawędzie. Wyodrębnienie wierzchołka było także ważnych elementem tego zamysłu narzędziowego, jednak cechą nadrzędną było jego umieszczenie w osi narzędzia. Jedynie takie narzędzia w technologicznego punktu widzenia można określić mianem ostrzy liściowatych. Na podstawie wyników analiz autorka zaproponowała nową, techno-funkcjonalną definicję ostrza liściowatego, jako tego, które w zamyśle miało być symetryczne oraz posiada dwie jednakowo traktowane w procesie obróbki, zbieżne przy wierzchołku krawędzie....
Sarnowski, Tadeusz; Kovalevskaja, Ludmiła(Instytut Archeologii, Uniwersytet Warszawski, 2013)
During the fieldwork of 2012 carried out by the joint Ukrainian-Polish Protection Expedition we proceeded further with archaeological investigations on the ancient settlement activity in the Yukharine Ravine, situated in the Heraclean Peninsula within the agricultural territory (chora) of Crimean Chersonesos, divided into plots by Greek colonists in the Late Classical Period. This summer investigations took place only at two sites – 341 and 343 – containing the remains of countryside farmhouses.... Badania prowadzone w 2012 r. nad osadnictwem starożytnym w mikroregionie Wąwozu Jucharina, to jest w południowej części wiejskiego terytorium Chersonezu Taurydzkiego na Półwyspie Heraklejskim, były ograniczone do farm 341 i 343. Po oczyszczeniu stanowiska z pozostałościami zabudowy farmy 341 na północno-wschodnim stoku wąwozu z roślinności i śmieci, wykonano ukośne i pionowe zdjęcia lotnicze z latawca. Pozwoliły one ustalić przybliżone rozmiary powierzchni zajętej przez zabudowę prostokątnego obejścia (48×35 m). Na obszarze badanej w poprzednich latach farmy 343 pracami objęto przede wszystkim wieżę, w obrębie której odsłonięto pozostałości trzeciego okresu jej funkcjonowania. Materiał ceramiczny pochodzi głownie z II–III w. n.e. Na uwagę zasługuje znalezisko fragmentu kamiennej płytki (wotywnej?) z czterema literami imienia [’Aπο]λλοδ[ορος lub οτος], prawdopodobnie właściciela gospodarstwa....
W 2012 r. prowadziliśmy prace weryfikacyjne i dokumentacyjne w obrębie bramy wschodniej (porta principalis dextra) i połnocnej (porta praetoria) oraz w intervallum wschodnim. Największy zasięg miały badania w obrębie i w pobliżu dwuprzelotowej bramy wschodniej. odczyszczone zostały dwie platformy, wykonane ze średniej wielkości kamieni, zalanych obficie szarą zaprawą wapienną ze znaczną domieszką rzecznego żwiru i piasku. Na platformach musiały stać dwie kamienne wieże flankujące bramę. Ich dokładny kształt, niewątpliwie prostokątny, oraz wymiary są nie do odtworzenia. Wymiary platform wynosiły 7×7 m (platforma północna) i 8×6 m (platforma południowa). Budowa masywnych platform była najwyraźniej konieczna ze względu na potrzebę stabilizacji lessowego gruntu w bliskim sąsiedztwie wcześniejszego rowu z drewniano-ziemnej fazy istnienia fortyfikacji obozu. Mimo znacznej grubości platform (1,5 do 3 m), wykazują one głębokie pęknięcia, szczeliny i zagłębienia. Między platformami znajdował się fundament dźwigający pierwotnie filar między przelotami. zachowały się też dwa odcinki muru progowego. o ile dzięki wcześniejszym wykopaliskom znane było położenie muru obronnego po stronie północnej, o tyle powierzchnia na południe od bramy nie zawierała jego wyraźnych śladów. odczyszczenie południowego profilu wykopu ujawniło obecność najniższej warstwy kamieni należącej do muru obronnego, który w tym miejscu miał szerokość 1,4 m, podczas gdy na północ od bramy jego szerokość wynosiła około 1,5 m. Na południe od bramy mur był posadowiony bezpośrednio na poziomie gruntu (żółty calec). W odległości około 2,5 m na wschód od muru biegł – równolegle do niego – rów szerokości nie mniejszej niż 5 m i głębokości 1,8 m. Na północ od bramy najprawdopodobniej nie było przedłużenia wspomnianego rowu z kamiennej fazy istnienia umocnień obozu....
Klimek, Anna Urszula(Instytut Archeologii, Uniwersytet Warszawski, 2013)
Badania wykopaliskowe prowadzone przez Polską Misję Archeologiczną w Ptolemais w latach 2002– 2010 odsłoniły centralną część domu Leukaktiosa − tetrastylowy dziedziniec − otoczony przez dwupoziomowy perystyl, skonstruowany w drugiej fazie użytkowania willi, czyli na przełomie II i III w. n.e. Trzynaście z szesnastu górnych powierzchni zachowanych elementów kamiennych kolumn zawiera znaki kamieniarskie, reprezentujące litery alfabetu greckiego....
Tomas, Agnieszka(Instytut Archeologii, Uniwersytet Warszawski, 2013)
Wiosenne badania 2012 r. koncentrowały się na obszarze położonym na wschód od obozu, w obrębie tzw. poszerzenia wschodniego, czyli wewnątrz murów wybudowanych pod koniec III w. n.e. Pomiarami geofizycznymi objęto rozległe, łatwo dostępne plateau i jego podnóże o powierzchni 2,07 ha. Wyniki badań wskazują na obecność regularnych, czworobocznych konstrukcji, zarówno w obrębie murów, jak i u podnóża wzniesienia, gdzie zarejestrowano także anomalie, które mogą wskazywać na obecność ulic biegnących na osiach N-S i E-W. Badania oporności gruntu przeprowadzono natomiast na zachód od obozu, nieopodal wspomnianej
willi. Wykryte anomalie jednoznacznie wskazują na istnienie zabudowy o charakterze mieszkalnym, prawdopodobnie miejskiej, po drugiej stronie antycznej ulicy. Zdjęcia
wysokiej rozdzielczości, obejmujące obszar obozu, canabae i dalszych okolic, wykonane z balonu helowego, zostały zintegrowane ze skalibrowanym zdjęciem satelitarnym. Planigrafią znalezisk metalowych objęto nieco większą powierzchnię (2,7 ha), podzieloną na pasy o wymiarach 30.2,5 m. Wśród zabytków wskazujących na zasiedlenie tego miejsca od I do VI w. n.e. znajdują się liczne monety, fragmenty uzbrojenia i gwoździe budowlane. Najpóźniejszą monetą jest follis Maurycjusza z 587/588 r. Interesującym znaleziskiem są także dwie plomby ołowiane,
z których jedna została zidentyfikowana jako plomba cesarska Justyniana I, a druga opatrzona jest greckim imieniem PAMPHYLON....
Kaim, Barbara(Instytut Archeologii, Uniwersytet Warszawski, 2013)
Podczas trzeciego sezonu wykopalisk na stanowisku Gurukly Depe, w południowym Turkmenistanie, kontynuowano prace zarówno w zachodniej, wyższej, jak i we wschodniej, niższej części stanowiska. Na terenie tej ostatniej, w wykopach 5 N, 6 N i 7 N odsłonięte zostały ściany kolejnych pomieszczeń dużego domostwa powstałego w v wieku, a w wykopach 5 R i 5 S – górne partie murów półokrągłej baszty z pomieszczeniem wewnętrznym, strzegącej wejścia do qala.
Głównym celem prac prowadzonych w zachodniej części stanowiska była rekonstrukcja planu przypuszczalnej warownej rezydencji. Aby odtworzyć przebieg jej północnej fasady, odczyszczono powierzchnię wykopów 12 J, 11 F,11 G i 11 h, usuwając pokrywającą konstrukcje warstwę 10–20 cm. W rezultacie tych prac, na odcinku 40 metrów, odsłonięty został mur grubości 2,4 m, zbudowany z pięciu rzędów kwadratowych cegieł. Rozpoczęto także prace w wykopie 13 I usytuowanym w obrębie południowej części rezydencji. Spośród drobnych zabytków wymienić należy dwie srebrne monety władców sasanidzkich, cztery ostraka, kilkadziesiąt przęślikow i kilka figurek terakotowych....
Grand Duchy of Lithuania lost strategical points in frontier zone (Smolensk, Polotsk), as a result of wars against Russia, which were waged in XVI century. These yields showed the direction of Moscow’s expansion, toward Baltic Sea. Stefan Batory’s campaigns let the Commonwealth to regain Polotsk Province and Livonia. In the period of so-called Dymitriady Polish-Lithuanian state exploited the Moscow’s difficult position, taking Smolensk (1611) and, thanks to Deulino truce, lands of Smolensk, Chernigov and Seversk. Moscow was unable to regain its lost territories in the time of war, waged in 1632–34 and only after thirteen years war (1654–67) took contested lands. Besides them, Russia won Left Bank Ukraine with Kiev (Andrusovo Treaty, January 1667), what was confirmed in peace treaty in 1686. The Commonwealth lost the rivalry with Russia in that part of Europe, since it was not able to conduct more active policy in the East, because of the King John III Sobieski’s engagement in conflict with Ottoman Turkey together with the Holy League....