Praca składa się z sześciu rozdziałów. W rozdziale pierwszym opisuję genezę dyskusji na temat miejsca chłopów w strukturze społecznej i warunków, na jakich miała się odbywać praca nad podniesieniem ich świadomości cywilizacyjnej, społecznej, kulturowej i narodowej. Rozdziały II, III, IV poświęcam prezentacji poglądów ziemian, Kościoła katolickiego oraz środowiska skupionego wokół "Roli" na oświatę ludową i czytelnictwo. W rozdziale V prezentuję stanowisko pozytywistów, natomiast rozdział VI jest poświęcony analizie poglądów reprezentowanych przez obóz narodowy.