Etos humanistyczny w poezji Alberta Inesa

Abstract

Albert Ines (1619-1658), jezuicki poeta polski, nauczyciel poetyki i retoryki, kaznodzieja, pod koniec życia wydał swój dorobek w postaci trzech obszernych zbiorów: tomu liryków (Lyricorum centuria I [...], Gdańsk 1655), epigramatów (Acroamatium epigrammaticorum centuria I [...], Kraków 1654) i Lechiady (Lechias, Ducum, Principum, Ac Regum Poloniae, ab usque Lecho deductorum, elogia historico-politica et panegyres lyricae [...] Kraków 1655). Pisząc ;, czyli poetycki katalog władców od czasów bajecznych po Jana Kazimierza, miał na celu stworzenie dzieła oddziałującego wychowawczo, nadającego czytelnikom „formację chrześcijańsko -polityczną”. Planowanymi odbiorcami mieli być przedstawiciele polskiej szlachty, ale książkę wykorzystywano później w procesie dydaktycznym w kolegiach jezuickich prowincji polskiej. W Lechiadzie starał się stworzyć wzorzec idealnego władcy (zgodnie z jezuicką myślą polityczną) z cnót pobożności, męstwa i mądrości. W tworzonym równolegle z Lechiadą drugim obszernym dziele Acroamatium epigrammaticorum podjął się wychowawczego oddziaływania na młodzież. Walczył z twórczością epigramatyczną zawierającą wiele tekstów uważanych przez niego za obsceniczne, dlatego postawił stworzyć dzieło konkurencyjne, pomijając w nim tylko motyw erotyczny. Dziełem, które Ines zaczął tworzyć najwcześniej, a które nie było inspirowane okolicznościami zewnętrznymi, ale wynikało z duchowych potrzeb poety i zaspakajało jego literackie aspiracje, był tom liryków. Pomieścił w nim pieśni refleksyjno-filozoficzne, nasycone myślą stoicką. Rozważania filozoficzne podjęte w tych utworach koncentrują się wokół problematyki postawy wobec losu i jego zmienności , stosunku dóbr doczesnych do bogactwa wewnętrznego, kwestii samopoznania, unikania próżnej sławy czy obawy przed śmiercią. Jako poeta Ines oddał swoje pióro krzewieniu ideologii jezuickiej w zakresie etyki politycznej, jak i duchowości przepojonej kultem maryjnym. Swoim dziełem wskazuje drogę królowi, i poszczególnym grupom społeczeństwa- szlachcie, wychowankom szkół jezuickich, kręgom dworskim. W bardziej osobistym pieśniach przekazuje wskazania filozoficznej, którymi sam się kieruje, będące mieszanką duchowości ignacjańskiej i charakterystycznej dla poezji jego czasów myśli neostoickiej.

Agnieszka Borysowska, Humanistic Ethos in the Poetry by Albert Ines

Albert Ines (1619–58) was a Polish Jesuit and poet, a teacher of poetics and rhetoric, and a preacher, at the end of his life published his works in the form of three extensive volumes: a volume of lyrics (Lyricorum centuria I…, Gdańsk, 1655), a volume of epigrams (Acroamatium epigrammaticorum centuria I…, Kraków, 1654) and Lechiada (Lechias, Ducum, Principum, Ac Regum Poloniae, ab usque Lecho deductorum, elogia historico-politica et panegyres lyricae…, Kraków, 1655). His Lechiada is the poetic catalogue of Polish rulers from the fabulous times to King Jan Kazimierz, aimed to educate his readers in the spirit of “Christian-political formation”. He addressed his poems to the members of the Polish nobility, but the book was later used in the educational process at the Jesuit colleges of the Polish province. In Lechiada, he tried to create the model of an ideal ruler (according to Jesuit political thought) from the virtues of piety, bravery and wisdom. Through his other comprehensive work Acroamatium epigrammaticorum, written at the same time, he wanted to influence young people. He fought with epigramatic works containing many texts he considered obscene, so he decided to create a competitive work, ignoring the erotic motif. The work Ines began to write as the first, and which was not inspired by external circumstances, but resulted from the spiritual needs of the poet and satisfied his literary aspirations, was a volume of lyrics. It contained reflective and philosophical songs permeated with Stoic thought. The philosophical reflections presented in these works focus on the problem of attitudes towards fate and its changeability, the relationship between temporal goods and internal wealth, the question of self-knowledge, avoidance of vain fame or fear of death. As a poet, Ines gave his pen to the promotion of Jesuit ideology in political ethics and spirituality imbued with Marian cult. With his work, he shows the way to the king and individual groups of society: the nobility, students of Jesuit schools, court circles. In more personal songs, he conveys the philosophical indications he follows himself, which is a mixture of Ignatian spirituality and neo-Stoic thought typical of his times.