O europejskich wartościach klasyków literatury polskiej

Abstract

Artykuł Rolfa Fiegutha był pierwotnie esejem popularyzującym polską literaturę dla niemieckiego czytelnika, z okazji wejścia Polski do Unii Europejskiej. Autor wybrał do niego arcydzieła polskiej literatury, które reprezentują europejskie wartości. Przez ten termin Fieguth rozumie m. in. prezentację wartości, które wywołują w Europie szczególne emocje, więź dzieła z wielkimi tradycjami europejskimi lub też historyczne uczestnictwo twórców w kulturze europejskiej oraz jej prądach myślowych. Zdaniem badacza w polskie literaturze rozpoznać można “zarówno wspólne dziedzictwo kulturowe (ze wszystkimi wadami i zaletami), jak i specyfikę narodową” (s. 345). Fieguth tworzy dwie listy książek, które sugerowałby przeczytać dla lepszego zapoznania się z polską kulturą: jedną, priorytetową, oraz drugą, skupioną na dziełach dramatycznych. Na pierwszym miejscu pierwszej z nich znajduje się Jan Kochanowski, w którym autor dostrzega syntezę tradycji rodzimej z antyczną, z których pierwszą uszlachetnił, a drugą oswoił. Drugie miejsce zajmuje Adam Mickiewicz wraz z Panem Tadeuszem (1834). W kontekście Pana Tadeusza Fieguth zwraca uwagę na pełny obraz polskiej kultury i obyczajowości oraz udowodnienie, że możliwym było napisanie epopei w wieku XIX-tym. Trzecie miejsce wśród lektur priorytetowych przypada Czesławowi Miłoszowi oraz Dolinie Issy (1955). Wspomina również Rodzinną Europę (1959), jako dobre uzupełnienie. Czwarte miejsce zajmuje Witold Gombrowicz. Wśród lektur Fieguth wskazuje na Trans-Atlantyk (1953) lub Pornografię (1960). Dalej znajduje się Bruno Schulz wraz z Sklepami cynamonowymi praz Sanatorium pod klepsydrą. Wśród powieści dotyczących Warszawy, Fieguth rekomenduje Lalkę (1890) Bolesława Prusa, podkreślając wyjątkowe zdolności opisowe pisarza. Z kolei Warszawę z perspektywy żydowskiej poznać można poprzez Rodzinę Muszkatów (1950) Isaaca Bashevisa Singera. Autor wspomina również polską lirykę powojenną, polecając m. in. Juliana Przybosia, Zbigniewa Herberta oraz Tadeusza Różewicza. W kontekście polskiego dramatu Fieguth sugeruje rozpoczęcie od dramatu romantycznego (Dziadów, Nie-Boskiej Komedii, Lilli Wenedy), aby lepiej zrozumieć dzieła późniejszych epok tj. Szewców Witkacego, Ślub Gombrowicza, Kartotekę Różewicza oraz Tango Mrożka.

Rolf Fieguth, On European Values of Classics of Polish Literature

Originally, Rolf Fieguth’s article was an essay popularising Polish literature for the German reader on the occasion of Poland’s accession to the European Union. The author based it on chosen masterpieces of Polish literature, which represent European values. By this term, Fieguth understands, among other things, the presentation of values that evoke powerful emotions in Europe, the link between the work and great European traditions, or historical contribution of Polish artists to European culture and its currents of thought. According to the researcher, in Polish literature, one can recognise “common cultural heritage (with all its advantages and disadvantages), as well as national specificity” (p. 345). Fieguth creates two lists of books that, in his opinion, would provide a better understanding of Polish culture: one, a priority list, and the other, focused on dramatic texts. The first place on the first is taken by Jan Kochanowski, in whom the author sees a synthesis of Polish and ancient traditions – the first one he enriched, the second he tamed. The second place is occupied by Adam Mickiewicz and his Master Thaddeus (1834). In the context of Master Thaddeus, Fieguth draws attention to the full picture of Polish culture and customs, as well as proving that it was possible to write an epic piece in the nineteenth century. Czesław Miłosz and The Issa Valley (1955) took third place among the priority readings. Fieguth also mentions his Family Europe (1959) as a proper completion. Witold Gombrowicz holds the fourth place. Among his texts, Fieguth points to Trans-Atlantic (1953) or Pornography (1960). Next, there is Bruno Schulz with his The Street of Crocodiles (in Polish: Sklepy cynamonowe, lit. cinnamon shops) and the Sanatorium Under the Sign of the Hourglass. Among novels about Warsaw, Fieguth recommends Bolesław Prus’ The Doll (Lalka, 1890), emphasising the writer’s exceptional descriptive skills. In turn, from a Jewish perspective, Warsaw can be seen through The Family Moskat (1950) of Isaac Bashevis Singer. The author also mentions Polish post-war poetry, recommending Julian Przyboś, Zbigniew Herbert, and Tadeusz Różewicz. In the context of Polish drama, Fieguth suggests starting with Romantic drama, namely Mickiewicz’s Forefathers’ Eve (Polish: Dziady), Krasiński’s Non-Divine Comedy (Nie-boska komedia), Słowacki’s Lilla Weneda, to better understand the works of later eras, such as Witkacy’s Shoemakers (Szewcy), Gombrowicz’s Wedding (Ślub), Różewicz’s Card Index (Kartoteka), and Mrożek’s Tango.