Wolność i prawo w staropolskiej koncepcji państwa

Abstract

Wydany przez Muzeum Historii Polski w Warszawie tom poświęcony został kluczowym zagadnieniom funkcjonowania Rzeczypospolitej, zwłaszcza w XVI w., ukazując tym samym obszary dotychczasowych zainteresowań badawczych prof. Sucheni-Grabowskiej. Zebranie w jednej pozycji prac powstałych w latach 1963–2001 pozwala poznać część ogromnego dorobku tej autorki. Większość wybranych do ponownej publikacji tekstów dotyczy zagadnień instytucjonalnych I Rzeczypospolitej, zwłaszcza staropolskiego parlamentaryzmu. W tej kwestii autorka wypowiedziała się w otwierającym omawianą pozycję artykule. Pisząc o pryncypialnych elementach staropolskiej koncepcji ustrojowej – wolności i prawie – zaprezentowała, jak te desygnaty państwa polskiego odnajdywały swoje praktyczne przełożenie w instytucjach parlamentarnych. Zapoznając czytelnika z zagadnieniami prawnowolnościowej koncepcji staropolskiego państwa, zarysowała także rozbieżne oceny o naszym dziedzictwie historycznym (od doktryny „Stańczyków” i „czarnej legendy” do historyków zapisujących karty „złotej legendy”), wskazując jednocześnie, że współczesny czytelnik poszukuje wyważonych ocen i dowodów nie do zakwestionowania. W artykule Polskie tradycje demokratyczne epoki odrodzenia (1983) prof. Sucheni-Grabowska ukazała podstawowe i najbardziej znamienne cechy staropolskich urządzeń ustrojowych na tle państwa renesansowego, przytaczając jako przykład Francję i Anglię, a także projekty reform inicjowanych przez obóz demokracji szlacheckiej, identyfikowany z ruchem „egzekucji praw”.