Mączyński, Ryszard(Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2014)
Architekt Stanisław Zawadzki znany jest przede wszystkim jako autor budowli rezydencjonalnych oraz gmachów wojskowych, znacznie mniej jako twórca dzieł sakralnych. Zachowane projekty nie pozwalają wszakże w jakikolwiek sposób powątpiewać, iż był autorem kościoła parafialnego w Nowym Dworze Mazowieckim nieopodal Warszawy. Bardzo prawdopodobna wydaje się również hipoteza, że jako architekt stale i na różnych polach współpracujący z właścicielem tego miasta – podskarbim wielkim litewskim Stanisławem Poniatowskim, bratankiem króla Stanisława Augusta – był także twórcą projektu urbanistycznej rozbudowy całej aglomeracji i znaczących w niej budowli publicznych (m.in. ratusza). Konfrontacja z zachowanymi abrysami skłania do konkluzji, że świątynia nowodworska do dziś zachowała swą osiemnastowieczną formę w stanie niemal nienaruszonym (mimo dostawienia do niej w XX stuleciu nowego kościoła). Ujęta wysmakowaną artykulacją porządkową obszerna nawa – dopełniona prezbiterium flankowanym przez zakrystię i skarbiec (oraz kolatorskie loże ulokowane ponad nimi) – zyskała charakter salowy. Fasadę, nawiązującą do motywu trójprzelotowego łuku triumfalnego, nadbudowano potężną wieżą-dzwonnicą zwieńczoną obeliskowym hełmem. O ile wszakże przetrwała monumentalna architektura, o tyle nie ocalała większość – przeznaczonego do niej i wraz z nią zaprojektowanego – wyposażenia (trzy ołtarze, ambona, chrzcielnica, dwa konfesjonały). Dokonane w oparciu o ujawniony przekaz pisany przesunięcie czasu powstania świątyni o lat kilkanaście – z roku 1792 na schyłek lat siedemdziesiątych XVIII wieku – każe przypisać tej budowli rolę prekursorską wobec licznie w dobie Oświecenia wznoszonych na Mazowszu niewielkich, murowanych, klasycystycznych kościołów parafialnych. Nowodworski zabytek okazuje się zdecydowanie mniej odważny aniżeli inne zaprojektowane przez Stanisława Zawadzkiego dzieło sakralne: powstały w latach 1786-1789 kościół parafialny w Krzyżanowicach, stanowiący bezkompromisową próbę nawrotu do „wczesnochrześcijańskiej surowości”, zainspirowaną przez pragnącego wcielać w życie ideały katolickiego oświecenia Hugona Kołłątaja. O wiele lepiej jednak wpisywał się w tradycję budownictwa sakralnego, jaka ukształtowała się w dobie potrydenckiej – teraz tylko, zgodnie z zasadami klasycyzmu, pozbawioną przepychu i bogactwa, oddziaływującą prostotą i szlachetnością form – znakomicie spełniał wymogi sprawowania liturgii i nie naruszał w tym względzie przyzwyczajeń korzystających ze świątyni księży i wiernych. Dlatego też przybytek w Krzyżanowicach pozostał dziełem odosobnionym, pozbawionym naśladownictw, a kościół w Nowym Dworze Mazowieckim stał się wzorem praktycznych rozwiązań stosowanych później powszechnie w budownictwie sakralnym.... The architect Stanisław Zawadzki is known first and foremost, as an author of residential and military buildings, but much less as a designer of sacral architecture. The preserved designs, however, do not allow us to doubt, that it was him, who can be regarded as an author of a parish church in Nowy Dwór Mazowiecki, near Warsaw. As an architect, he may have been cooperating permanently in various fields with the town owner – the Grand Treasurer of Lithuania Stanisław Poniatowski, a nephew of king Stanisław August. He was also the author of urban expanding project, concerning all the agglomeration and more important public buildings situated there (among the others, a town hall). Identifying present object with the preserved designs makes us conclude, that Nowy Dwór temple has kept until today its 18th c form in almost untouched condition (despite adding to its body a new church in 20th c). The spatial nave arranged with style – completed with the presbytery and flanked with the vestry and the treasury, also built up with the patrons’ lodges – gained a hall character. The façade, referring to a three-pass triumphal arch motif, is topped with an immense bell tower, capped with an obelisk-shaped spire. Although, the monumental architecture has preserved until present times, the equipment (three altars, the pulpit, the baptismal font and two confessionals), specially designed for that interior, has barely remained. The temple erecting period was changed of several years (basing on newly revealed written sources) – from the year 1792 till the fall of the 70s of 18th c – which makes us attribute this construction a groundbreaking character in comparison to numerous classicistic small brick parish churches, erected frequently all around Masovia during the Enlightenment period. The historical structure in Nowy Dwór seems to be definitely less innovative than the other sacral object designed by Stanisław Zawadzki; a parish church in Krzyżanowice, built between 1786–1789, being an uncompromising attempt of returning to ‘early Christian rigour in style’, inspired by Hugo Kołłątaj, who tried to put in practice the ideas of the Catholic Enlightenment. However, the structure inscribed into sacral building tradition, which was formed in post- Council of Trent period – now in accordance with the classicism rules, deprived of splendor and richness, affecting only by the means of its simplicity and the grandeur of forms – fulfilled successfully the requirements of liturgy and did not interfere into the habits of the clergy and the laity. Therefore, the temple in Krzyżanowice has remained an isolated example, deprived of the followers, while the church in Nowy Dwór Mazowiecki became a pattern of practical solutions, implemented later commonly in sacral architecture....
Ławniczak, Paulina(Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 2013)
Urząd ministra sekretarza stanu Księstwa Warszawskiego powstał na mocy konstytucji z lipca 1807 roku. Sekretariat Stanu Księstwa Warszawskiego stanowił aparat pomocniczy ministra sekretarza stanu, a jego główną siedzibą, wynikającą z obowiązków urzędnika, było Drezno. Zatem cezura czasowa funkcjonowania Sekretariatu Stanu to lata 1807–1813. Głównym wyznacznikiem zadań, wykonywanych w Sekretariacie Stanu, były zadania, wynikające z obowiązków ministra sekretarza stanu. Tym obowiązkom podporządkowano system pracy kancelarii. Jakość wykonywanych zadań przy ich nadmiarze pozostawiała czasem wiele do życzenia. Jakkolwiek, Sekretariat Stanu stanowił jedyną drogę dla obywateli do skontaktowania się z monarchą. Gabinet Stanisława Augusta miał wspólne elementy z gabinetem saskim, a Sekretariat Stanu był kancelarią przy saskim królu. Zatem w przypadku tej kancelarii królewskiej możemy spodziewać się raczej kontynuacji wcześniejszych zwyczajów niż wprowadzenia nowej formy akt spraw, charakterystycznej dla XIX wieku. Argumentem przemawiającym za zastosowaniem w Sekretariacie Stanu znanych już rozwiązań, jest także fakt, że król saski był niechętny gwałtownym zmianom. Choć w Księstwie Warszawskim wprowadzano nowoczesne rozwiązania ustrojowe i kancelaryjne, to jednak Królestwo Saksonii było w tym okresie bardziej zachowawcze. Fryderyk August ostrożnie podchodził do przeprowadzanych w Księstwie reform i nie zamierzał w krótkim czasie przenosić ich na grunt saski. Mogło to także powodować sceptyczne podejście do nowoczesnej kancelarii akt spraw. Sekretariat Stanu został urządzony ogólnie według rozwiązań XVIII-wiecznych, z uwzględnieniem potrzeb kancelarii do spraw Księstwa Warszawskiego. Unowocześnienie polskiej kancelarii królewskiej, za jaką należy uznać Sekretariat Stanu Księstwa Warszawskiego, w tym przypadku stanowiły rozbudowane pomoce ewidencyjne. W kancelarii stanisławowskiej dopiero zaczynano wprowadzać dzienniki korespondencyjne ogólne. Akt królewski we wszystkich egzemplarzach: oryginał w archiwum, wpis w protokole sekretariatu stanu i kopia urzędowa, czyli wypis z protokołu sekretariatu stanu, powinien zawsze być zgodny co do treści. Według prawa odpowiadał za to minister sekretarz stanu. Niestety, przeglądając protokoły posiedzeń Rady Stanu, dowiadujemy się o uchybieniach w tym zakresie.... The office of the Duchy of Warsaw Minister Secretary of State was created pursuant to the adoption of 1807 Basic Law. The Secretariat of State for the Duchy of Warsaw was an auxiliary apparatus for the minister State Secretary, with its main office located in Dresden, in consequence to the duties of the service. Thus, the office oper ated between 1807 and 1813. The responsibilities of the minister determined all the most important duties of the Secretariat of State. The system by which the administrative office had functioned was subordinate to those responsibilities. The quality of work, given the overload of assignments, had, at times, left much to be desired. However, The State Secretary Office was the only way, the citizens were able to contact the monarchy. The so-called HRH Cabinet of Stanislaw August was similar to the Saxon Cabinet, and the Secretariat of State served as the chancellery of the Saxon king. Therefore, in the case of this particular Royal Chancery, we can expect the preexisting order to be upheld rather than introduction of the new filing system, which is characteristic for the 19th century. The most important argument for applying the well-proven solutions in the Secretariat of State, was the fact, that the Saxon king was adverse to dramatic change. In spite of the fact that the Duchy of Warsaw had been introduced to modern political regime and way of operating the chancery, the Kingdom of Saxony was more conservative at the time. Fryderyk August was very cautious about the Duchy being reformed and he didn’t intend to introduce the same kind of changes to the Saxon state. This could also be the reason for his being skeptical about the modern approach to case filing. With regard to that, the solutions used to organise the secretariat of State were similar to the ones popular in the 18th century, modified, in order to cater to the needs of the affairs of the Duchy of Warsaw. Polish royal chancellery, which the Secretariat of State of the Duchy of Warsaw should be considered, was modernized by well-developed reference tools. General lodgement records were only just being brought on into Stanisław’s chancellery. Content of any copy of a given Royal Act, that is, the original document in the archives, as well as official copy – in other words – excerpt from the registry of the secretariat of state, should be consistent. According to the law, this was the responsibility of the Minister Secretary of State. Alas, many shortcomings have been discovered in that regard, while browsing the Council of State memorandums....
Tylicki, Jacek(Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2014)
Tekst poświęcony jest siedemnastowiecznemu malarzowi działającemu w regionie bałtyckim, który do chwili obecnej był praktycznie nieznany poza Estonią. W ratuszu w Tallinie zachował się cykl malowideł, cieszący się na lokalnym gruncie pewnym rozgłosem, wykonany przez Johanna Akena z pomocnikiem i podpisany przezeń w roku 1667. Składające się na ten zespół sceny biblijne, będące też ilustracjami cnót mieszczańskich i chrześcijańskich, oraz wysławiające dobre rządy, powtarzają w dużej mierze – co godne uwagi – kompozycje graficzne autorstwa dwóch wielkich Niderlandczyków, Rembrandta i Rubensa; w pozostałych obrazach użyto jako wzorów popularnych rycin Matthäusa Meriana. Owo sięganie do dorobku Rembrandta na obszarze położonym daleko poza centrami artystycznymi zostało zauważone już w roku 1906 przez Cornelisa Hofstede de Groot, który odnotował podobny fenomen w odniesieniu do dużego malowidła Ecce Homo , datowanego 1647, przechowywanego wtedy w starym kościele w Helu, a obecnie znajdującego się w zbiorach Muzeum Narodowego w Gdańsku; to ostatnie dzieło powtarza schemat akwaforty Rembrandta Chrystus przed Piłatem . Ani ten badacz, ani kolejni autorzy zajmujący się tematem nie połączyli jednak ze sobą obrazów w Tallinie i Gdańsku. Estońskim historykom sztuki udało się z czasem odnaleźć obszerny dokument sądowy z roku 1663, dotyczący zarzutów bigamii stawianych Akenowi, które w końcu okazały się nieprawdziwe. Poboczne informacje zawarte w tym źródle ujawniają, iż malarz pracował w ówczesnym Rewalu (Tallinie) od początków roku 1662, ale pochodził z Gdańska. Okoliczność ta skłoniła autora artykułu do porównania prac w ratuszu tallińskim z obrazem gdańskim: wydaje się, iż abstrahując od niewielkich różnic formalnych, być może po części spowodowanych późniejszymi przemalowaniami, wszystkie te prace wykonane zostały przez tę samą rękę. Identyczny, przeciętnej klasy sposób budowania formy malarskiej, nieco kukiełkowate figury ludzkie i widoczne zainteresowanie dla teł architektonicznych – oba elementy przedstawiane odpowiednio z pewnymi błędami anatomii i perspektywy – dostrzec ponadto można w kilku dalszych obrazach istniejących w Gdańsku i okolicy. Składają się na nie: Powrót Syna Marnotrawnego w kaplicy św. Anny (ok. 1650), dziewięć malowideł na stropie pochodzącym z kamienicy mieszczańskiej, obecnie pokoju burmistrza w Ratuszu Staromiejskim (1642?) i Nawiedzenie Najświętszej Marii Panny , obraz retabulowy w ołtarzu pod tym samym wezwaniem w katedrze oliwskiej (1645). Zwłaszcza malowidła stropowe i Nawiedzenie wykazują w szczegółach znaczne podobieństwo do cyklu z Tallinna, a większość z tych dzieł ponownie oparta jest na rycinach niderlandzkich, w tym szeregu autorstwa Rembrandta i Rubensa. W Gdańsku nie zidentyfikowano do tej pory dokumentacji źródłowej dotyczącej Akena; świadczy to, iż nie był on członkiem cechu. Ujawniono natomiast wpisy archiwalne dotyczące jego pojawienia się w Lubece w roku 1656 (chrzest syna) oraz pochówku w kościele św. Piotra w Rydze w roku 1689. Decyzję o wyjeździe do pierwszego z wymienionych ośrodków wymusiła prawdopodobnie druga wojna polsko-szwedzka. Ani jednak w Lubece, ani na terenie dzisiejszej Łotwy nie odnaleziono dalszych śladów działalności artysty. Zaprezentowana tu pierwsza próba naszkicowania całościowej biografii malarza, urodzonego przypuszczalnie około 1610 roku, nie przyniosła też niestety odpowiedzi na dwa ważne pytania: po pierwsze, czy był on pochodzenia niderlandzkiego (jego Ecce Homo w gdańskim muzeum przypisywane było niegdyś Holendrowi, Helmichowi van Tweenhuysen); po drugie zaś – zagadnienie powiązane z poprzednim – dlaczego używał on tak wielu nowatorskich wtedy rycin Rembrandta jako wzorów dla swej tematycznie typowej i artystycznie przeciętnej sztuki, w rodzaju obiegowym w regionie Europy, gdzie Aken prowadził swą działalność.... The paper deals with a 17th painter, active in the Baltic area, that was until now virtually unknown outside Estonia. In the Tallinn town hall there exists a locally renowned cycle of paintings made by Johann Aken with an assistant and signed by him in 1667. The biblical scenes, illustrating examples of burgher and Christian virtue and extolling good government, are remarkably largely based on prints after two great Netherlanders – Rembrandt and Rubens, apart from the popular graphic work of Matthaus Merian. This reaching out to Rembrandt’s oeuvre for artistic patterns in an outlying region was noticed as early as 1906 by Cornelis Hofstede de Groot, who spotted the same phenomenon with regard to a large Ecce Homo painting, dated 1647, in a village church in Hela (Hel), now in the National Museum in Gdańsk (Danzig): the picture is based on Rembrandt’s Christ before Pilate etching. Neither this scholar, however, nor his followers, linked the Tallinn and Gdańsk compositions to one another. Estonian researchers managed to unearth, in time, an extensive judicial document from 1663, concerning Aken’s imputed bigamy, which was eventually proven false. Sideline information from the source discloses the painter worked in Reval (Tallinn) since early 1662, but came from Danzig. This, in turn, led the author of the present paper to compare the Tallinn city hall works with the one in Gdańsk: it seems that apart from some minor differences, perhaps in part resulting from later overpainting, all these works were made by the same hand. Identical average quality painterly handling, representation of somewhat puppetlike human figures and an interest towards depicting architecture settings – both a bit erroneous as far as anatomy and perspective is concerned – are discernible in some other pictures preserved in Gdansk and its whereabouts. These include a Return of the Prodigal Son in St. Anne’s chapel (c. 1650), a ceiling consisting of nine paintings from a burgher’s house, now in Old Town City Hall (1642 ?), and a Visitation , altar retable in the cathedral church in Gdańsk-Oliwa (1645). Especially the latter two show in some details considerable proximity with the Tallinn cycle, and all of these works are again mostly based on Netherlandish prints, including some by Rembrandt and some after Rubens. No archival evidence on Aken seems to have survived in Gdańsk, this proving, however, that the artist was not a guild member there. Nonetheless, further discovered sources inform he appeared in Lubeck in 1656, baptizing there his son, and was buried in St. Peter’s church in Riga in 1689. The decision to move to the former town was probably made in order to escape a major Polish- Swedish war that began in 1655. In any case, neither in Lubeck, nor in today’s Latvia any traces of his further activity may be found. This first attempt to produce a more general biographical sketch of Johann Aken, who was most probably born c. 1610, still leaves open two important questions. First, whether he was a Netherlander by descent, as suggested in literature (at one point, his Gdańsk ‘Ecce Homo’ panel was attributed to a Dutchman, Helmich van Twenhuysen), and second – this issue tied to the former – why did he choose so many then recent and very novel graphic patterns by Rembrandt to produce his thematically typical and artistically average pictures current in the region of Europe where he practiced his proffesion....
Appel, Hanna(Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, 2011)
The issue of adfectatores regni probably did not come into view before the later Republic. An accusation of aiming at regal power became a tool of political struggle in the dispute between the optimates and the populares. Roman historians who dealt with the early Republican period might have used contemporary or not very distant events as a basis on which to create a history of the past, but above all to provide justifi cation for radical measures applied against Ti. Gracchus, Saturninus or Catiline. On many occasions in the late Republican period, historians would try to explain that what had happened in their time had been nothing unheard of, but had already happened in the past. Among such exempla inspired by the political debate, there are stories of three adfectatores regni of the archaic period: Spurius Cassius Vicellinus, Marcus Manlius Capitolinus, Spurius Maelius. Th e problem is that we do not know how much we can trust archaic history (e. g. Livy and Dionysius of Halicarnassus)....
Musiał, Danuta(Wydawnictwo Naukowe UMK w Toruniu, 2013)
Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na dyskusję naukową, która rozpoczęła się w latach siedemdziesiątych XX wieku. Doprowadziła ona do stworzenia dwóch sposobów pisania o roli kobiet w świecie antycznym: amerykańskiego i francuskiego. W pierwszym modelu „historia kobiet” jest traktowana jako autonomiczna dyscyplina badawcza. Silne związki z antropologią kulturową i badania koncentrujące się na relacjach między mężczyznami i kobietami wyróżniają drugi model badawczy. Zastosowanie teorii gender w badaniach na temat ról odgrywanych przez kobiety w świecie grecko-rzymskim pozwoliło naświetlić nowe obszary (poza sferą życia prywatnego) aktywności kobiet.... The article has a purpose to draw attention to discussions which have started in the seventies of the last century. These discussions have led to creating two ways of writing about women’s role in the ancient world: American and French. In the first model, “women history” is treated as an autonomic research discipline. Strong relationships with cultural anthropology and research concentrated on relationships between women and men are characteristic for the second model. Utilising gender theory in research about women’s roles in the graeco-roman world allowed highlighting new areas (outside the private sphere) in which women were active....
Grupa, Małgorzata(Instytut Archeologii i Etnologii PAN ; PAN. Oddział w Łodzi, 2010)
Badania w kościołach na terenie Polski dostarczają coraz więcej informacji na temat obrządku pogrzebowego ludzi świeckich i duchownych a także wyposażenia grobowego. Archeologiczne tekstylia z Końskowoli i Warszawy są fragmentami ornatów pochodzących z XVII i XVIII wieku.Są to relikty ornatów skrzypcowych używanych w liturgii katolickiej od średniowiecza do czasów obecnych. Ich datowanie jest możliwe tylko na podstawie analizy tkanin znajdowanych w grobach i czasami dodatkowego wyposażenia grobowego....
Nowosad, Wiesław(Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 2013)
Prusy Królewskie jako prowincja Rzeczypospolitej znacznie ucierpiały w czasie wielu wojen prowadzonych na przestrzeni ostatnich 500 lat. Kataklizm wojen dopełniony został losowymi wypadkami pożarów trawiących miasta na przestrzeni tego okresu. Wraz ze zniszczeniami miast, zamków i dworów destrukcji ulegały również zgromadzone w nich akta. W efekcie tych zniszczeń do dnia dzisiejszego przetrwał zaledwie niewielki fragment dziedzictwa aktowego. Dwa z trzech dawnych województw Prus Królewskich nie mają dziś podstawowych serii ksiąg sądowych sądów grodzkich i ziemskich. Ocalały zaledwie akta sądu grodzkiego i ziemskiego najmniejszego z województw pruskich – malborskiego. Tylko niewiele lepiej potraktowane zostały archiwalia miejskie. W niezłym stanie przetrwały akta wielkich miast pruskich Gdańska i Torunia. Sporo szczęścia miały również księgi miejskie Chojnic, Malborka, Nowego, Pucka czy Sztumu. Pozostałe jednak doznały mniejszego, częściej jednak większego uszczerbku. Biorąc pod uwagę tak wątłą w gruncie rzeczy bazę źródłową niezwykle istotne jest gromadzenie i udostępnianie informacji o materiałach archiwalnych dotyczących Prus Królewskich rozproszonych po rozmaitych archiwach i bibliotekach tak w kraju jak i poza jego granicami. Te ostatnie może są o tyle ważniejsze, że rzadko kiedy docierają do nich badacze z Polski, bo – na pierwszy rzut oka – czegóż można by oczekiwać po archiwaliach przechowywanych w Rydze, Mińsku, Wilnie czy Lwowie w kontekście dziejów Prus Królewskich i zamieszkującej je ludności. Swe kwerendy historycy prowadzą zwykle w Berlinie i innych miastach niemieckich, z nieśmiałością zerkając na nierozpoznane w tej kwestii archiwa rosyjskie. Ale tu? Niniejszy artykuł podsumowuje kilkutygodniową kwerendę archiwalną, jaka została przeprowadzona w Narodowym Archiwum Historycznym Białorusi w Mińsku, której celem było między innymi zebranie informacji o materiałach archiwalnych wytworzonych przez osoby i urzędy funkcjonujące w Prusach Królewskich w XVI–XVIII wieku, a pierwotnie znajdujących się w archiwach prywatnych szlachty tej prowincji. Pomysł takiej kwerendy zrodził się po zapoznaniu z dziejami rodu Radziwiłłów i ich rolą jaką odgrywali w Prusach, a także po wcześniejszych kwerendach przeprowadzonych w innych częściach dawnego archiwum radziwiłłowskiego, przechowywanych obecnie w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie i Państwowym Archiwum Historycznym Litwy w Wilnie.... Royal Prussia, being a province of the Republic of Poland, suffered greatly during the many wars campaigned in the last 500 years. The calamity of wars has been supplemented by accidental fires devouring the cities over that period. Along with cities, castles and manors, records amassed in them, were destroyed as well. As a result of this damage, but a little of the archival heritage remains intact. Two of the three provinces (voivodeships) of the former Royal Prussia lack the most basic sets of municipal and manorial court records. Those records had only been saved in the smallest of the Prussian provinces – Malbork province. The city archival records had been just slightly better handled. The books of the great Prussian cities – Gdansk and Torun survived and are in fair condition. City records of Chojnice, Malbork, Nowe, Puck and Sztum were also rather lucky. However the rest of them had suffered great damage more often than not. Considering the overall deficiencies of the resource database, it is crucial to cumulate and release information referring to the data concerning Royal Prussia, that are scattered over various archives and libraries both in the country and abroad. The importance of the latter ones lies perhaps mostly in the fact, that rarely do polish researchers get through to them because – at the first glance – what should you expect of archival materials kept in Riga, Minsk, Vilnius or Lvov, that refers to the history of Royal Prussia and its inhabitants? It is usual for the academics to carry out their research in Berlin and other german cities, with only most tentative glimpses cast on Russian archives they have yet to examine on the matter in question. But here? This article serves to summarise an archival research which has been carried out in the National Historical Archives of Belarus in Minsk, the point of which was to gather data on the archives build up and assembled by persons and offices that were in existence in the Royal Prussia between 16th and 18th century, originally located mostly in private archives of the province’s local gentry and nobility. The idea for such research to be conducted has arisen after looking into the history of the Radziwill family and the important role they played in Prussia, as well as examining other sections of the old Radziwill archives that are currently kept in the Central Archives of Historical Records in Warsaw and the National Historical Archives of Belarus in Minsk....
Bojarski, Jacek(Instytut Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, 2012)
W artykule omówiono metody badań wczesnośredniowiecznych naczyń ceramicznych na przykładzie materiałów pochodzących z badań prowadzonych w Napolu w latach 1991–1994. Zaprezentowano schemat klasyfikacji technologiczno-morfologicznej. Przedstawiono ogólne wnioski wynikające z analizy zbioru naczyń pozyskanych z trzech stanowisk w Napolu – grodziska i dwóch osad otwartych, datowanych od 2. połowy VII do początku XIII wieku.... Vessel ceramics belongs undoubtedly to the group of the most important movable sources obtained during excavation research. Studies on detailed early mediaeval pottery production should be regarded as essential part of past reconstruction process. Wide range of archaeological studies on settlements and grads carried out in Chełmno-Dobrzyń Lake District for over 20 years have substantially contributed to collecting source base concerning pottery. This source category elaboration constitutes one of the most significant tasks fulfilled by the Department of Archaeology of the Early Middle Ages of NCU in Toruń.
The necessity of conducting complex analysis of pottery ceramics focused researchers’ attention on absolute need of taking up studies on working out efficient analytic tool. These works started in mid 80’s of 20th century and led to creating, commonly accepted, program of describing the most significant technical-morphological features of vessel ceramics, modified and expanded in the course of further studies. Its first visible effect was the schedule of ceramics’ analysis from the lower Drwęca basin published by W. Chudziak (1991), which became the grounds for the project of early and late mediaeval vessels’ description from Chełmno Land, prepared in the beginning of the 90’s of the last century, modified by D. Poliński (1996). After next changes it was applied for elaboration of collections of vessels originating from the studies conducted within the „Adalbertus” research program (Chudziak, Poliński, Moszczyński 1997, pp. 83–95). Usefulness of this form in multi-aspect vessel ceramics’ analysis was confirmed in the following years, when it became a convenient tool for pottery description in objects obtained during rescue excavation studies in the sites placed on future motorway A1 situating. It enabled efficient ceramic material elaboration as well as obtaining the results easy to compare and draw general conclusions. As a result of many years’ work the scheme of technical-morphological features of ceramic vessels’ description was created finally, which is a flexible tool and the elements included enable, without its integrity damage, to make slight changes, which in turn ease elaborating of various technically and stylistically ceramics of early and late phases of early Middle Ages. It has been in use for some years in analyses of ceramics collection from Kałdus, counting several hundred thousand items (Błędowski 2004; Chudziak 2003) as well as numerous other sites, which material has been prepared for publication. This project has been also adopted in other centers beyond Toruń University (compare: Grążawski 2002; Trzeciecka, Trzeciecki 2002, pp. 99–134; Trzeciecki 2002, pp. 111–180).
As the major mean of work the scheme was used in elaborating nearly 30 thousand item collection of ceramics originating from the studies carried out in the years 1991–1994 in Napole, kujawsko-pomorskie province (Bojarski 2006). The settlement complex studied by the Institute of Archaeology of NCU, consisting of a grad and two quasi-opened settlements delivered the vessel collection dating from 2nd half of 7th century until the beginning of 13th century. The ceramics originating from Napolski micro-region was regarded as a collection fully representative for the whole early mediaeval pottery manufacturing requiring, therefore comprehensive elaboration.
The article above contains the presentation of the first part of vessel ceramics’ analysis, consisting of the description of physical pottery features, including technical- technological characteristics (techniques of manufacturing, kind of mass used, pottery recipe and conditions of baking), but also the ones concerning pottery stylistic- morphological features (multistage classification of dish forms, ordination of outlets and bottoms, ornamentation motifs and complete decorative systems). The complete material, without any division it into separate sites or collections, was subjected to analysis recognizing the technique of vessels’ manufacturing with distinguishing five technical groups (hand-made vessels, through partially wheel-thrown ones up to completely wheel-thrown objects) as a crucial criterion. The results obtained became the base for further concluding on the subject of transformations observed in pottery manufacturing and defining chronological-spatial bonds of Napole ceramics as well as its periodization. Considerations on the subject compose the grounds for separate author’s publication (in preparing)....
Cendrowski, Sławomir(Wydawnictwo Naukowe UMK w Toruniu, 2014)
Presented article adds several important telling to cardinal Radziwiłł’s dossier. First of all article presents a place where Radziwiłł stayed in Rome and where he died. It was the palace (not-existing any more) belonging to the famous Orsinis, located near the Ponte di Sant’Angelo. Circumstances of cardinal’s death and burial were discussed widely. Details of this discussion can be found in Roman avvisi, which were a kind of a local press; in example some speculations and comments on cardinal’s wealth, property and a burial place were made. The author shows some hypothesis on the project of a gravestone for cardinal Radzwiłł, which are derived from different, unknown previously, historical records. Some of them are edited and published within the article....
Nieuważny, Andrzej(Wydawnictwo Naukowe UMK w Toruniu, 2014)
Opis dokumentów pochodzących z 1808 r. W zespole marszałka Davout w archiwum Service Historique de la Défense w Vincennes, zachowało się ponad sto listów lub wyciągów z listów nadsyłanych do i z Księstwa Warszawskiego tak przez cywilów, jak i wojskowych. Pochodzą one (a właściwie wyciągi z nich, bo oryginałów nie ma) z „czarnego gabinetu” pocztowego Księstwa, nadzorowanego przez dyrektora poczt, Ignacego Zajączka....