Kołodziejczyk, Dariusz(The Slavic-Eurasian Research Center, Hokkaido University, 2012)
In 1957, when Karl Wittfogel published his seminal book on “Oriental Despotism", it was evident from the outset that the author’s arguments were heavily biased against Russia and deeply rooted in the Cold War atmosphere. Wittfogel’s chief argument about the liaison between irrigation and state despotism had to wait for its critics until more recent times, but his treatment of Russia as an example of a “hydraulic society” was immediately perceived as an intellectual aberration. Nonetheless, the notion of Russia as an “Oriental Tyranny” or “Asiatic Tyranny” proved handy in journalistic efforts to explain the Soviet system to a Western reader, and it has retained some popular cur¬rency up to the present day. In a paragraph of his book, headed “The Introduction of Oriental Despotism into Russia,” Wittfogel blamed the Tatars for being “decisive both in destroying the non-Oriental Kievan society and in laying the foundations for the despotic state of Muscovite and post-Muscovite Russia.” In doing so, he invoked such different authorities as historians Vasilij Ključevskij and George Vernadsky, and... the poet Alexander Pushkin. Among the tremendously rich literary tradition that blames the Mongols and Tatars for infecting the Russian soul with the spirit of despotism, two other influential writers can be named here: a nineteenth-century French author Marquis de Custine and an early twentieth-century Polish historian Jan Kucharzewski....
Kulesza, Ryszard(Wydawnictwo Naukowe "Askon", Wydawnictwo "Attyka", 2005)
W 490 roku p.n.e. na równinie maratońskiej walczyły wojska imperium perskiego i niewielkiej ateńskiej polis. Naprzeciwko siebie stanęli żołnierze-poddani, wykonujący rozkazy rezydującego w odległych o tysiące kilometrów Suzach króla Dariusza, i obywatele Aten, walczący w obronie leżących kilkadziesiąt kilometrów dalej rodzinnych domostw, ojczystego kraju i niezawisłości państwa. Pod Maratonem polis pokonała imperium. Dziesięć lat później syn Dariusza, Kserkses, rzucił przeciwko Helladzie liczącą kilkaset tysięcy żołnierzy armię. Pod Salaminą i Platejami znowu zwyciężyli Grecy. Maraton był pierwszym i w znacznej mierze decydującym epizodem ciągnących się wiele lat zmagań grecko-perskich. Znaczenie bitwy wykracza jednak daleko poza historię starożytnych Greków. Stwierdzenie, że bez Maratonu nie byłoby Grecji klasycznej, nie byłoby Europy - brzmi może nieco patetycznie, ale zawiera wiele prawdy. Niniejsza książka opowiada o tym, jak doszło do bitwy pod Maratonem, na czym polega jej wielkość i jakie są źródła zwycięstwa Ateńczyków....
Choińska-Mika, Jolanta(Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, 2013)
Artykuł przedstawia rozwój praw politycznych i form uczestnictwa szlachty we władzy na tle przemian ustrojowych od schyłku XIV do końca XVII w. Charakterystycznym rysem tych przeobrażeń była aktywizacja i wzrost aspiracji politycznych szlacheckiego ogółu oraz powiększanie się kręgu osób współuczestniczących w sprawach państwa, a także poszerzanie się merytorycznego zakresu partycypacji. Zjawiska te legły u podłoża wykształcania się i rozwoju instytucji parlamentarnych. Równolegle formowały się mechanizmy komunikacji społecznej pomiędzy politycznym centrum i szlacheckimi wspólnotami ziemskimi, a także w obrębie narodu politycznego. Wykształcony w ciągu XV stulecia system osiągnął swoją dojrzałość w czasach ostatnich Jagiellonów, a jego ustrojowe pryncypia, właściwe arystotelesowskiej monarchii mieszanej, opisane zostały w Artykułach Henrykowskich. Przemianom polityczno-ustrojowym towarzyszyło wykształcanie się obywatelskiego modelu kultury politycznej, w którym ważną rolę odgrywał etos republikański, legalizm i zasada zgody.
Wiek XVII postawił Rzeczpospolitą w obliczu nowych, nieznanych wcześniej wyzwań, pod wpływem których zmieniał się charakter i zakres udziału szlachty w życiu publicznym. Najbardziej znaczącym rysem tego zjawiska był postępujący rozwój systemu klientalnego i wzrost znaczenia fakcji w życiu publicznym, a w ślad za tym przenoszenie procesu decyzyjnego z instytucji ustrojowych państwa na poziom rozwiązań pozaformalnych/pozasystemowych. Choć w sferze ideologii i deklarowanych przekonań zajmowały one nadal ważne miejsce, a ich formalne uprawnienia pozostały bez zmian, to w praktyce najważniejsze decyzje państwowe zapadały poza nimi. Właściwymi decydentami byli liderzy fakcji, i to od układu sił pomiędzy fakcjami zależały w dużej mierze rozstrzygnięcia głównych problemów politycznych kraju.... The article examines the expansion of political rights and the changing forms of nobility’s political participation in the context of constitutional transformation of the state since the late 14th c. to the end of the 17th c. First, there was a noted increase in political aspirations among nobility which resulted in a growing number of noblemen participating in local public/political life. This, in turn, resulted in a gradual broadening of political agenda. As a consequence, these stimulated the emergence and development of parliamentary institutions, and varying communication methods between the Crown and the localities. In addition, these processes triggered the emergence and development of a distinct civic/political culture among the nobility; one which was strongly rooted in republican ethos, respect of the law and the ideals of civic consensus. Political system which had been created in the course of the 15th century reached its mature, complex form in the late 16th century. In the 17th century the Polish – Lithuanian Commonwealth had to face new, unknown challenges, which altered the nature of noble participation in public life. The development of the clientage system, and with it the rise of magnates and their influence, was the most significant manifestation of these complex changes. As a result, there was a drastic shift in the decision making process: state institutions were increasingly losing their power in favour of parallel informal structures. In effect, by the end of the 17th century, it was the faction leaders who had the decisive say over the Commonwealth’s interior and international politics. As such, the country’s future and stability depended on the frail balance of power between rival fractions....