Artykuł przedstawia rozwój praw politycznych i form uczestnictwa szlachty we władzy na tle przemian ustrojowych od schyłku XIV do końca XVII w. Charakterystycznym rysem tych przeobrażeń była aktywizacja i wzrost aspiracji politycznych szlacheckiego ogółu oraz powiększanie się kręgu osób współuczestniczących w sprawach państwa, a także poszerzanie się merytorycznego zakresu partycypacji. Zjawiska te legły u podłoża wykształcania się i rozwoju instytucji parlamentarnych. Równolegle formowały się mechanizmy komunikacji społecznej pomiędzy politycznym centrum i szlacheckimi wspólnotami ziemskimi, a także w obrębie narodu politycznego. Wykształcony w ciągu XV stulecia system osiągnął swoją dojrzałość w czasach ostatnich Jagiellonów, a jego ustrojowe pryncypia, właściwe arystotelesowskiej monarchii mieszanej, opisane zostały w Artykułach Henrykowskich. Przemianom polityczno-ustrojowym towarzyszyło wykształcanie się obywatelskiego modelu kultury politycznej, w którym ważną rolę odgrywał etos republikański, legalizm i zasada zgody. Wiek XVII postawił Rzeczpospolitą w obliczu nowych, nieznanych wcześniej wyzwań, pod wpływem których zmieniał się charakter i zakres udziału szlachty w życiu publicznym. Najbardziej znaczącym rysem tego zjawiska był postępujący rozwój systemu klientalnego i wzrost znaczenia fakcji w życiu publicznym, a w ślad za tym przenoszenie procesu decyzyjnego z instytucji ustrojowych państwa na poziom rozwiązań pozaformalnych/pozasystemowych. Choć w sferze ideologii i deklarowanych przekonań zajmowały one nadal ważne miejsce, a ich formalne uprawnienia pozostały bez zmian, to w praktyce najważniejsze decyzje państwowe zapadały poza nimi. Właściwymi decydentami byli liderzy fakcji, i to od układu sił pomiędzy fakcjami zależały w dużej mierze rozstrzygnięcia głównych problemów politycznych kraju....
The article examines the expansion of political rights and the changing forms of nobility’s political participation in the context of constitutional transformation of the state since the late 14th c. to the end of the 17th c. First, there was a noted increase in political aspirations among nobility which resulted in a growing number of noblemen participating in local public/political life. This, in turn, resulted in a gradual broadening of political agenda. As a consequence, these stimulated the emergence and development of parliamentary institutions, and varying communication methods between the Crown and the localities. In addition, these processes triggered the emergence and development of a distinct civic/political culture among the nobility; one which was strongly rooted in republican ethos, respect of the law and the ideals of civic consensus. Political system which had been created in the course of the 15th century reached its mature, complex form in the late 16th century. In the 17th century the Polish – Lithuanian Commonwealth had to face new, unknown challenges, which altered the nature of noble participation in public life. The development of the clientage system, and with it the rise of magnates and their influence, was the most significant manifestation of these complex changes. As a result, there was a drastic shift in the decision making process: state institutions were increasingly losing their power in favour of parallel informal structures. In effect, by the end of the 17th century, it was the faction leaders who had the decisive say over the Commonwealth’s interior and international politics. As such, the country’s future and stability depended on the frail balance of power between rival fractions....

In 1957, when Karl Wittfogel published his seminal book on “Oriental Despotism", it was evident from the outset that the author’s arguments were heavily biased against Russia and deeply rooted in the Cold War atmosphere. Wittfogel’s chief argument about the liaison between irrigation and state despotism had to wait for its critics until more recent times, but his treatment of Russia as an example of a “hydraulic society” was immediately perceived as an intellectual aberration. Nonetheless, the notion of Russia as an “Oriental Tyranny” or “Asiatic Tyranny” proved handy in journalistic efforts to explain the Soviet system to a Western reader, and it has retained some popular cur¬rency up to the present day. In a paragraph of his book, headed “The Introduction of Oriental Despotism into Russia,” Wittfogel blamed the Tatars for being “decisive both in destroying the non-Oriental Kievan society and in laying the foundations for the despotic state of Muscovite and post-Muscovite Russia.” In doing so, he invoked such different authorities as historians Vasilij Ključevskij and George Vernadsky, and... the poet Alexander Pushkin. Among the tremendously rich literary tradition that blames the Mongols and Tatars for infecting the Russian soul with the spirit of despotism, two other influential writers can be named here: a nineteenth-century French author Marquis de Custine and an early twentieth-century Polish historian Jan Kucharzewski....

En 1239 et en 1241 Saint Louis procéda à la translation de la Couronne d ’Épines et de la Vraie Croix à Paris; par la suite les reliques furent déposées dans la nouvelle chapelle palatine à Paris, la Sainte-Chapelle, consacrée en 1248. Cet acte de la dévotion royale à la mémoire de la Passion, s’inscrivant aux courants de la spiritualité du XIIIe siècle, n ’en était pas moins un acte politique et novateur, visant à souligner la similitude du roi de France avec le Christ-Roi et à renouer avec la légende carolingienne. Les instruments de la Passion furent considérées par le roi et par les intellectuels du milieu ecclésiastique et curial comme les insignes de la royauté du Christ, confiés désormais par la volonté de Dieu au roi de France, l’image terrestre du Christ. Pendant la fête liturgique en l’honneur de la Couronne d’Épines instaurée conformément à la volonté du roi, et le Vendredi Saint, Louis IX officiait dans son palais l ’ostension de la Couronne d’Épines et de la Vraie Croix à ses sujets, comme, prétendait-on à l’époque, faisaient avant lui Charlemagne à Aix-la-Chapelle et Charles le Chauve à Saint-Denis. Indubitablement, ce nouveau rituel donnait une ampleur nouvelle et durable à la notion de la royauté sacrée en France. En 1247 Henri III Plantagenêt offrit à l ’abbaye royale de Westminster le Précieux Sang du Christ, concédé au roi par le patriarche de Jérusalem. À l ’instar des cérémonies parisiennes, le roi d ’Angleterre, désireux lui aussi de mettre en relief la sainteté de sa fonction royale, porta lui-même, entouré des évêques et du clergé formant la procession, la relique à l’abbaye. Mais, malgré les efforts d’Henri III et des hauts personnages del’épiscopat anglais la translation fut un échec. Les indulgences accordées à la demande du roi par les évêques n’attirèrent pas les pèlerins au Précieux Sang de Westminster qui ne sut pas rivaliser avec le chef lieu des pèlerinages en Angleterre médiévale - la tombe de saint Thomas Becket à Cantorbéry. Tandis qu’en France, jusqu’à la fin du Moyen Âge, la fête liturgique en l ’honneur de la Couronne d’Épines fut observée par le clergé et les laïcs de la province ecclésiastique de Sens, ainsi que par les Ordres cistercien et dominicain, le Précieux Sang de Westminster n’anima point un intérêt semblable: il ne joua aucun rôle dans la vie religieuse de l’abbaye. L’échec de la vénération du Précieux Sang de Westminster, comme celui du culte de saint Édouard le Confesseur, tous deux lancés par HenriIII, paraît donc résulter du rejet par les milieux ecclésiatiques, ainsi que par les élites laïques du royaume d’Angleterre, de l’idée de la royauté sacrée anglaise, proposée par Henri III....